Iedereen weet dat luisteren belangrijk is, hoe vaak wordt er niet gezegd “ik luister wel naar je” maar niet iedereen weet wat echt luisteren is. Het feit dat er aan de verteller duidelijk gemaakt moet worden met behulp van woorden dat je luistert zegt daar al veel over. Als je echt geconcentreerd naar iemand luistert merkt diegene dat en heeft dan geen bevestiging nodig.
Een luisterend oor kun je op meerdere manieren aanbieden. Welke manier is afhankelijk van wat de verteller wil of nodig heeft. Je kunt passief luisteren en je kunt actief luisteren.
Soms wil iemand gewoon even stoom afblazen en zijn verhaal kwijt zonder dat er een reactie gevraagd wordt. Gewoon aanhoren, geen advies of goede raad geven, geen vragen stellen.
Passief luisteren dus.
Actief luisteren vergt meer dan passief luisteren. Actief luisteren vraagt om, het woord zegt het al, reacties. De verteller wil graag dat je reageert. Voor de luisteraar begint het al met het vaststellen wat de verteller voor reactie verwacht. Meeleven (nee toch, echt waar?, wat een gedoe etc.) of verwacht de verteller dat je meedenkt, misschien zelfs tegengas geeft. Wil de verteller je mening ergens over, wil hij/zij ergens over sparren of wil hij/zij weten hoe jij hiermee om zou gaan? Het vaststellen is best wel intensief, liever gezegd het zou intensief kunnen zijn. Je kunt natuurlijk ook gewoon vragen wat de verteller verwacht. Dan is er duidelijkheid en dat voorkomt onnodige irritatie.
Dan begint het echte werk, je moet geconcentreerd gaan luisteren. En dat kost enige inspanning. Je moet het verhaal kunnen volgen om te begrijpen wat de verteller eigenlijk wil zeggen. Dus volg je het even niet? Is er iets onduidelijk? Stel er dan een vraag over, laat de ander weten dat je het even kwijt bent. Je kunt er ook voor kiezen om tussendoor een samenvatting te geven, “dus als ik het goed begrijp dan…..” hierdoor laat je aan de verteller merken dat je echt luistert en zorg je ervoor dat je ook voor jezelf duidelijk hebt wat de ander bedoelt. Door een samenvatting in eigen bewoording te gebruiken maak je het voor jezelf duidelijk, maar ook de verteller krijgt zo inzicht in zijn eigen verhaal.
De vragen die je wilt stellen kun je op alle mogelijke manieren stellen. Wil je vragen stellen om de verteller een eigen inzicht te geven begin de vraag dan niet met waarom, gebruik liever woorden als “wat zou er gebeuren als……” of “hoe zou je het vinden als…..”. De verteller is dan min of meer gedwongen om erover na te denken. Op de vraag die begint met waarom volgt altijd een antwoord dat begint met omdat… en dat is vaak het begin van iets neutraals of iets negatiefs. De verteller kan een waarom vraag als aanvallend voelen en geeft dan een verdedigend antwoord. En bij een luisterend oor is het de bedoeling dat er juist open antwoorden komen, dat er over nagedacht wordt.
Beide manieren van luisteren zijn goed, het is maar net wat de verteller wil. Luisteren is ook niet alleen weggelegd voor de omgeving, voor de mantelzorgers. Het geven van een luisterend oor is zeker voor de hulpverlener/zorgverlener een mogelijkheid om contact te krijgen met een cliënt, het maakt het contact menselijker, persoonlijker. Jammer genoeg word dit nog niet overal gebruikt.
Voor iemand die in het herstelproces zit is het luisteren, het gehoord worden, erg belangrijk. Als er in de huidige (zorg)omgeving niemand echt naar je luistert kun je je erg eenzaam gaan voelen. Gelukkig komen er steeds meer alternatieven die je dan kunnen ondersteunen. Je kunt gebruik maken van lotgenootgroepen of, als je een groep (nog) niet prettig vindt, misschien een beroep doen op een ervaringsdeskundige voor individuele ondersteuning.